Historia
Enigma
Enigma była jedną z pierwszych elektromechanicznych maszyn stosowanych do szyfrowania i deszyfrowania
wiadomości.
Urządzenia tego typu pozwalały, z jednej strony, usprawnić proces szyfrowania, z drugiej
natomiast oferowały odporność na ówcześnie stosowane ataki statystyczne i lingwistyczne. Pierwsze
Enigmy powstały w latach dwudziestych i były przeznaczone na rynek konsumencki. Mimo iż
Enigma nie odniosła sukcesu komercyjnego, jej zalety zostały docenione przez wojsko niemieckie.
Dla zastosowań wojskowych maszyna została dodatkowo zmodyfikowana w taki sposób, że liczba możliwych
ustawień urosła do ok. 10
16. Własności wojskowej Enigmy dawały ich twórcom silne poczucie pewności,
iż owa maszyna pozwala zbudować system komunikacji radiowej nie do złamania. Bezpieczna metoda komunikacji
radiowej była kluczowym elementem niezwykle skutecznej strategii prowadzenia wojny przez Niemców tzw. wojny
błyskawicznej (Blitzkrieg).
Polscy kryptolodzy
Pojawienie się nowego szyfru niemieckiego okazało się nie lada wyzwaniem dla wywiadów krajów europejskich.
Na ciekawy pomysł wpadło polskie Biuro Szyfrów, które do łamania szyfrów postanowiło zatrudnić matematyków
(wcześniej wykorzystywano lingwistów, mistrzów szachowych i miłośników łamigłówek). W tym celu pod koniec
lat dwudziestych zorganizowano na Uniwersytecie Poznańskim kurs kryptologii.
Prof. Zdzisław Krygowski został poproszony o wytypowanie najlepszych studentów.
Wśród uczestników kursu znaleźli się
Marian Rejewski,
Jerzy Różycki oraz
Henryk Zygalski, którzy potem zostali zatrudnieni w poznańskiej filii
Biura Szyfrów.
|
Rejewski (po prawej), Zygalski (po lewej) oraz Różycki w ogrodach Cadix (zdjęcie zrobione pomiędzy wrześniem 1940 a czerwcem 1941).
Pod koniec 1932 r. Marian Rejewski rozpoczyna prace nad
szyfrem Enigmy. Wykorzystując teorię permutacji opracował teoretyczną metodę pozwalającą zredukować
komplikacje wprowadzone do wojskowej Enigmy. W konsekwencji problem poszukiwania dziennego ustawienia maszyny
zmniejszył się ok. 100 000 000 000 razy. Aby móc stosować tę metodę należało jeszcze ustalić budowę wojskowej
maszyny, co udało się dzięki pomysłowemu zastosowaniu matematyki oraz pewnych informacji dostarczonych przez
wywiad francuski. W rezultacie powstały repliki Enigmy oraz kilka metod jej łamania. Z czasem zaczęto
budować maszyny pozwalające znacznie usprawnić proces dekryptażu. W 1938 r. Niemcy wprowadzili modyfikacje do
Enigmy, które wymusiły zwielokrotnienie liczby maszyn kryptoanalitycznych. Zadanie to przekroczyło finansowe
możliwości polskiego wywiadu, dodatkowo coraz więcej wydarzeń świadczyło o rychłym początku wojny. W związku
z tym Polacy postanowili przekazać repliki niemieckiej maszyny szyfrującej wraz z metodami dekryptażu
Francuzom i Brytyjczykom. Informacje te okazały się bezcenne, szczególnie dla Brytyjczyków, którzy byli w
stanie w krótkim czasie wybudować i znacznie usprawnić polskie maszyny, a co za tym idzie przygotować się do
bitwy o Anglię. Zdaniem historyków fakt złamania niemieckiego szyfru miał olbrzymie znaczenie dla przebiegu
II wojny światowej. Powszechny jest sąd, że dokonanie Polaków przyczyniło się do znacznego
skrócenia wojny, co prawdopodobnie zapobiegło zastosowaniu broni
jądrowej w Europie. Doniosłe znaczenie ma również fakt, iż maszyny
kryptoanalityczne odegrały również znaczącą rolę w narodzinach informatyki.